YATIRIM KARARI VE FİNANSMANI

Firmalar ne kadar güçlü olsalar da, sınırsız mali kaynaklara sahip olmadıklarından tüm yatırımlarını aynı anda finanse etme imkanına sahip olmazlar. Kısıtlı imkanlarıyla hangi projesini finanse edeceğini belirleyerek yatırım kararı verebilmeleri için firmaların bir dizi finansal değerlendirmeler yapması gerekmektedir. 

Projeleri arasından hangisine öncelik vereceğini belirleyerek yatırım kararı vermek isteyen firma yatırım projelerinin ortalama verimliliklerini hesaplamalıdır. Yatırım tutarının beklenen net nakit girişlerine oranlanması ile hesaplanan Yatırım Ortalama verimliliği en yüksek olan yatırıma öncelik verilmelidir. Yatırım kararı verilebilmesi için karlı olması, projesinin karlı olabilmesi için ise beklenen verim oranının işletmenin ortalama sermaye (Kaynak) maliyetinden fazla olması gerekir. Yine aynı verilerden hareketle geri ödeme süresi de hesaplanabilir. Beklenen net nakit girişleri ile en kısa sürede yatırım tutarını karşılayan, riski en az yatırım olarak kabul edilmektedir. 
Finansal öğreti açısından  firmanın yatırım kararı alması için o yatırımdan ekonomik ömrü boyunca elde edilecek net nakit girişinin bugünkü değerinin, o yatırımın maliyetinden fazla olması gerekmektedir. Konuyu örnekle açıklamak gerekirse, 1.000.000 TL’ lık yatırım planlayan firma, bu yatırımdan ekonomik ömrü boyunca elde edeceği  net nakit girişlerini tahmin ettikten sonra her yıla ilişkin net nakit giriş tutarından, paranın zaman değeri formüllerini kullanarak net bugünkü değerini (*)  hesaplamalıdır.  Eğer 1.000.000 TL dan fazla net bugünkü değere  ulaşabileceğini öngörebiliyor ise bu yatırımın yapılabilir olduğuna karar verilmelidir.

Yatırımın finansmanı kararını verecek firmanın dikkate alması gereken risklerden belki de en önemlisi vade riskidir. Geçmiş deneyimlerim, pek çok firmanın vade riskini gözardı ederek, sabit yatırımlarını kısa vadeli kaynaklarla  finanse etmesi nedeniyle karşılaştığı likidite ve faiz riskleri sonucunda battığını göstermektedir.

Yukarıdaki rakamsal örnekten hareketle devam edecek olursak. Ekonomik ömrü 5 yıl olarak hesaplanan 1.000.000 TL lık yatırımdan her yıl 220.000 TL net nakit girişi elde edeceğini öngören firmanın,  bu yatırımın finansmanı için 1 yıl vadeli ve yıllık % 10 faizli kredi kullandığını varsayalım. Bir yılın sonunda  yatırımdan 220.000 TL net nakit girişi elde eden firmanın ödemek zorunda olduğu borcun 1.100.000 TL olduğunu dikkate aldığımızda firmanın likidite sıkıntısı yaşaması, yeni kredi arayışına girmesi kaçınılmaz problem olarak görülmektedir. Ayrıca; değişebilecek faiz oranları sonucunda yatırımın karlılığı sona erebilecektir. Burada izlenmesi gereken doğru yöntem, mümkün olduğu kadar işletme sermayesinde daralmaya gitmeden ve firmanın finansal oranlarında bozulmaya neden olmadan, yatırımdan elde edilecek net nakit girişleri ile yatırımın finansmanını sağlayacak yönteminin seçilmesidir. Yine örneğimizden hareket edecek olursak, yatırımın finansmanı için her sene ödenecek tutar, faiz dahil 220.000 TL’ yı geçmemeli, buna uygun finansman kaynağı bulunmalıdır.

Yatırımın finansmanı için uygun kaynak arayışı içerisine giren firma yukarıda izah edilen nakit akışına uygun ödeme planı içeren finansman kaynağını tercih etmelidir. Yatırımın tamamlanarak faaliyete başlanması ve buradan elde edilen kazançla yatırım tutarının geri ödenmesi için faaliyet döngüsü ile uyumlu, uzun dönemli kaynaklarla yatırımın finansmanı, sürdürülebilirlik açısından önem taşımaktadır. Yatırım kararı ve yatırımın finansmanı kararlarını oluşturmaya yönelik arayışlara katkı sağlama amacıyla KOSGEB, ve Kalkınma Ajansı, desteklerinin yanı sıra Avrupa Yatırım Bankası Kaynaklı ve Dünya Bankası kaynaklı Yatırım ve İşletme kredilerinin ve LEASING seçeneklerinin incelenmesini öneririm. 

Muhasebe kayıtları Bağımsız denetimden geçmiş, yetkili Kredi derecelendirme kuruluşlarımızca derecelendirmesi yapılmış firmaların gerek borsaya (BIST) açılarak sermaye artışı yolu ile öz kaynak temini gerekse tahvil ihracı veya finans kuruluşlarından kredi temin ederek uygun şartlarla yatırımın finansmanı konusunda çok daha avantajlı olduklarını ifade etmek istiyorum. Bankaların sermaye yeterliliklerinin hesaplanmasında, kredili firmaların rating (Derecelendirme) notunun baz alınması bankaları, ratingi yüksek firmalara daha iyi şartlarla kredi vermeye teşvik etmektedir.

Yatırım kararının verilmesine ve yatırımın finansmanı yönteminin tercih edilmesine etki eden pek çok tahlil yönteminden, finansal açıdan nispeten önemli bulunanlar yukarıda yüzeysel olarak değerlendirmeye alınmış olup, yatırımın konusuna özgü pek çok tahlil ve finansman yöntemiyle bunların çeşitlendirilebileceğini/ derinleştirilebileceğini kabul etmek gerekir.

Müslüm Oymak

Bankacı
Bağımsız Denetçi
Kredi Derecelendirme Uzmanı

(*) Net Bugünkü değer =  Nominal Tutar / [(1+ i) n]