Et'i neden Pahalı yiyoruz ?

Et fiyatlarının yükseldiğine ilişkin haberler son zamanlarda yazılı ve görsel basının vazgeçilmez konuları arasında yer alıyor. Dana Karkas et Kg fiyatı (*) ülkemizde 25,69 TL iken AB ülkelerinde 11,13 TL olması hatta, Brezilyada 6,88 TL olduğunu dikkate alındığında Nerede yanlış yapıyoruz ? Et'i neden pahalı yiyoruz soruları havalarda uçuşmaya başladı. Kişi başı milli geliri bizim 3-4 kat fazlamız olan AB ülkelerinde et fiyatının bizim yarısı kadar olması, et fiyatındaki artışın tüketiciler üzerindeki olumsuz etkisinin daha da artmasına neden olmaktadır.  

Ulusal Kırmızı Et Konseyi verilerini incelediğimizde 15.07.2013 tarihinde 15,93 TL olan karkas Dana etinin fiyatı 06.08.2015 tarihinde 25,69 TL ya yükseldiği görülmektedir. Yaklaşık iki yıllık dönemde Et fiyatlarının %61 oranında  artması halkın alım gücünü daha da düşürmüş ve konuyu gündemin başına taşımıştır. Et fiyatlarının yükseldiği dönemlerde ilk akla gelen uygulama karkas et ithal edilerek fiyatların düşürülmeye çalışılması olmaktadır. Nitekim bu defa da Et ve Süt Kurumu tarafından piyasaya müdahale amacıyla et ithaline başlanmış ve 3.200 Tonluk et ithali için ihaleye çıkılmıştır. Geçmiş uygulamalar, et ithalinin kısa vadede kısmen etkili olarak et fiyatlarındaki artış trendini kırdığı ve hatta bir miktar düşüş sağladığını göstermiştir. Ama Ülkemiz insanının Dünyanın en pahalı etini tüketen insanları arasında yer almasına neden olan yapısal sorunlara yönelik düzenlemeler yapılmadığı sürece, et fiyatları göreceli olarak yüksek kalmaya devam edecektir

İktisat ilminin temel kanunu, fiyatın arz ve talebe göre piyasa tarafından belirlendiğini ifade etmektedir. Bu duruma göre eğer bir piyasada fiyat artıyorsa orada ya arz da düşüş olduğu yada talebin arz'a göre daha fazla artığı akıllara gelmektedir. Et'i neden pahalı yiyoruz ? sorusunu cevaplamak için Yukarıdaki tabloda yer alan verileri incelediğimizde, son beş yıllık dönemde Ülkemizdeki Büyükbaş ve Küçük Baş hayvan varlığı sayısında bir azalma olmadığı hatta artış yaşandığı görülmektedir. Tablodaki veriler et fiyatlarındaki artışın, et arzındaki bir azalmadan kaynaklanmadığını hatta bu dönemde Büyükbaş et üretiminde artış bile yaşandığını göstermektedir.

Besiciliğin maliyetinin %82 sinin Yem giderlerinden oluştuğunu dikkate aldığımızda Et'i neden pahalı yiyoruz ? sorusunun cevabını bulmak için, yem maliyetinin yakından izlenmesi gerektiği ortaya çıkmaktadır.  Besi hayvanları bir günde canlı ağırlıklarının yaklaşık %2-2,5'i kadar kuru yem tüketmektedir. Besicilikte kullanılan yemler Kaba Yem ve Kesif Yem olarak ikiye ayrılmaktadır. Kaba yemler hacim kaplayan ve yüksek oranda selüloz içermekte iken, kesif yemler hayvanların enerji, protein ve diğer besin ihtiyaçlarını karşılamak üzere organik maddece zengin formülasyonlara göre yem fabrikaları tarafından üretilen karma yemler dir. Gerek kaba yem gerekse kesif yemin üretilmesinde kullanılan tarımsal ham maddelerin üretiminde kullanılan tohum, gübre ve zirai ilaçların çeşitli oranlarda ithalata bağımlı olması nedeniyle döviz kurlarındaki artış yem fiyatlarında da artışa neden olmaktadır. Son beş yıllık dönemde besi yemi fiyatlarını incelediğimde, 2010 yılında 479 TL olan Besi yemi Ton fiyatının 2014 yılında 744 TL ya yükseldiğini, bu günlerde ise 1.000 TL civarında olduğunu görmekteyiz.

Besicilikte neden yem ağırlıklı yöntem kullanıldığını anlamak için meralarımızın durumuna da bakmak lazım. 1970 yılı itibariyle 21.693.400 hektar olan mera alanlarımız 2013 yılında 10.145.486 hektara geriledi. Mera alanlarımızın sadece 4.715.396 Dekarlık kısmı ıslah edilmiş durumda, geri kalan kısmı ise verimliliği düşük, ancak küçükbaş hayvanların otlamasına elverişli durumda. FAO verilerine göre, Brezilyadaki Çayır ve mera alanının 196.000.000 Hektar olduğunu dikkate aldığımızda bu ülkedeki karkas et fiyatının neden bizim 1/4 ü düzeyinde olduğunu,  Et'i neden pahalı yiyoruz ? sorusunun cevabını çok iyi izah etmektedir. Yine AB ülkelerindeki iklim koşullarının da etkisi ile mera alanlarının verimliliğinin çok yüksek olması da AB ülkelerindeki et fiyatının bizdekinin 1/2 si düzeyinde olmasını izah etmektedir.

Et'i neden pahalı yiyoruz ? sorusunun cevabını bulmak için, yukarıdaki verileri bir arada değerlendirdiğimizde; ülkemizdeki et fiyatlarının yüksek olamasının nedeninin maliyet yapısından kaynaklandığı sonucuna varılmaktadır. Besicilikte meraların etkin şekilde kullanılmasına, besi yeminde kullanılan girdilerin maliyetinin düşürülmesine yönelik düzenlemeler yapılmadığı sürece eti pahalı yemeye devam edeceğiz. Yem maliyetinin düşürülmesi için, yem girdisini oluşturan tahıl ürünlerine yönelik desteklerin artması, Besi yemindeki KDV nin %8 den %1'e düşürülmesinin yanı sıra, Mera alanlarının ıslah edilerek Büyük baş besicilikte verimli şekilde kullanılmaya elverişli hale getirilmesi gerekmektedir. 

Ülkemizde 374.951 işletmede sığır besiciliği yapılmaktadır. 1-10 baş arası işletmelerin payı %76,5 düzeyindedir. Küçük ölçekli aile işletmelerin çok fazla olası da verimliliğin düşük olmasına neden olduğundan işletmelerin ölçeklerinin büyümesinin teşvik edilmesi de maliyetlerin düşmesine etki edebilecek faktörler arasında sayılabilir.

İçinde bulunduğumuz dönemde karkas et ithal edilmesi suretiyle piyasaya arz yönünde müdahale edilerek fiyatların bir miktar düşürülmesi amaçlanmış, nitekim Ulusal Kırmızı Et Konseyi verilerine göre 13.08.2015 itibariyle karkas et fiyatı 24,71 TL ya gerilemiştir. Burada fiyatın oluşumunda maliyetin etkisini de gözardı etmemek gerekir. Besiciliğin maliyet unsurlarında iyileştirmeye gitmeden sadece ithalat yöntemiyle fiyatların baskı altına alınması bir noktadan sonra besiciliğimizin kalıcı zarar görmesi sonucunu da doğurabilir.

Saygılarımla,
Müslüm Oymak
Bankacı


(*) Et ve Süt kurumunun 10.08.2015 tarihli Haftalık Piyasa Bülteni verileri dikkate alınmıştır

Yararlanılan kaynaklar,
Et ve Süt Kurumu Haftalık Bülten
Ulusal Kırmızı Et Konseyi
hurriyet.com.tr
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı
İzmir Ticaret Borsası
Tarım bakanlığı Bitkisel üretim verileri


Karkas Et: Hayvanların et ve kemiklerinden elde edilen, üzerinde yağ, deri kısmı, kas kirişi, sinir ve kan damarı bulunan çizgili kas, iskelet kası gibi et kısımlarıdır.
Kaba Yem: Yonca, Korunga, Fiğ, Saman, Kuru Ot ve Silaj' ın karışımından elde edilir.

Kesif Yem (Besi Yemi) : Buğday, Kepek, Melas, Küspe, Mineraller ve Diğer yem katkı maddelerinin karışımından elde edilir.